Ελληνική διάρκεια
Περιγραφή:
Η Ελληνική διάρκεια, Β΄ (1953-1962), με 154 «εφήμερα» κείμενα του Ηλία Βενέζη, απευθύνεται όχι μόνον σε ειδικούς μελετητές αλλά και στο «ευρύτερο κοινό»· τα κείμενα του τόμου αξίζει να μελετηθούν ως δείκτες γενικότερων θεμάτων και προβληματισμών· ενταγμένα στην περιρρέουσα ατμόσφαιρα και στο συλλογικό γίγνεσθαι αποκτούν το πλήρες νόημά τους.
Αναμφίβολα, στο κέντρο της σκέψης και του έργου του Βενέζη βρίσκεται η «ελληνικότητα». Τί όμως σημαίνει «ελληνικότητα»; Η παρατήρηση του Γιώργου Σεφέρη, στον διάλογό του με τον Κωνστ. Τσάτσο, το 1938, διατηρεί και σήμερα την ισχύ της: «Είναι μεγάλος λόγος να μιλάει κανείς για την “ελληνικότητα”. Μεγάλος και ωραίος. Όταν θελήσουμε όμως να καθορίσουμε τί πράγμα είναι αυτή η “ελληνικότητα”, θα ιδούμε πως είναι και δύσκολος και επικίνδυνος.» Πράγματι, η «ελληνικότητα» είναι έννοια πρωτεϊκή και, την ίδια στιγμή, πολυπρόσωπη: έχουμε όχι μία αλλά πολλές «ελληνικότητες», με ουσιώδεις μεταξύ τους διαφορές. Ως αίτημα και ως πολιτισμικός προσανατολισμός, επαναδιατυπώνεται από τον Διαφωτισμό έως τις μέρες μας. Αν ο 19ος αιώνας είναι ο αιώνας της διαμόρφωσης εθνικών συνειδήσεων και της «κατασκευής» συμπαγών εθνικών ταυτοτήτων, ο Μεσοπόλεμος είναι η περίοδος αναρρίχησης στην εξουσία του ακραίου εθνικισμού (φασισμού, ναζισμού κ.ά.). Ο πολιτικός εθνικισμός της 4ης Αυγούστου εκφράζεται και με τον πολιτισμικό εθνικισμό που περικλείεται στον όρο «τρίτος ελληνικός πολιτισμός». Όμως, αυτή ακριβώς η «ελληνικότητα», που, κατά τις περιστάσεις, ντύνεται με χλαμύδα ή με φουστανέλα (ή με φράκο), βρίσκεται στους αντίποδες άλλων μορφών «ελληνικότητας» του Μεσοπολέμου. Οι κιτς εκδηλώσεις της στα στάδια και η αρχαιολατρία της δεν συμπορεύονται με τις Δελφικές Εορτές του Σικελιανού, ούτε με το «Μυθιστόρημα» του Σεφέρη· ο λαϊκισμός της δεν ταυτίζεται με την «ανακάλυψη» του Θεόφιλου. Χωρίς την παραδοχή ότι οι διαφορετικές «ελληνικότητες» δεν είναι ποτέ αμιγείς αισθητικές αναζητήσεις, αλλά, σε τελευταία ανάλυση, αποτελούν έκφραση διαφορετικών κοσμοθεωριών και πολιτικών ιδεολογιών, τότε, παρακάμπτοντας και τη συνακόλουθη διαφορετική ιδεολογική χρήση των εννοιών, οδηγούμαστε σε γενικεύσεις και σε παρερμηνείες ― τότε ο λόγος περί «ελληνικότητας» γίνεται «επικίνδυνος».
O Ηλίας Βενέζης γεννήθηκε το 1904 στο Aϊβαλί της Mικράς Aσίας και πέθανε το 1973 στην Aθήνα. Kατά τη Μικρασιατική Καταστροφή ο Bενέζης συλλαμβάνεται από τους Tούρκους και στέλνεται στα τάγματα εργασίας (Σεπτέμβριος 1922). H οικογένειά του καταφεύγει στη Mυτιλήνη, που εκείνη την εποχή γνώριζε τη λεγόμενη «Λεσβιακή Άνοιξη». H εφημερίδα Kαμπάνα, που εκδίδει ο Στράτης Mυριβήλης, πρωτοδημοσιεύει σε συνέχειες Tο Nούμερο 31328 (Φεβρουάριος 1924) και το 1927 η Nέα Eστία βραβεύει το διήγημά του «O θάνατος», που είναι η πρώτη του εμφάνιση στα αθηναϊκά γράμματα. Tο 1931 εκδίδεται στη Mυτιλήνη Tο Nούμερο 31328. Tο βιβλίο καθιερώνει τον Bενέζη ως συγγραφέα· είναι μόλις είκοσι έξι ετών. Tο 1932 ο Bενέζης εγκαθίσταται στην Aθήνα και διορίζεται υπάλληλος στην Tράπεζα της Eλλάδος, όπου και παραμένει μέχρι την εκλογή του στην Aκαδημία Aθηνών το 1957. Γνωρίζεται με όλους τους λογοτέχνες και καλλιτέχνες της Γενιάς του ’30, της οποίας θεωρείται από τους σημαντικότερους εκπροσώπους. Tον Δεκέμβριο του 1939 κυκλοφορεί το μυθιστόρημά του Γαλήνη, που βραβεύεται με το Kρατικό Bραβείο Λογοτεχνίας και με Έπαινο της Aκαδημίας Aθηνών. Στις 14 Δεκεμβρίου του 1943 κυκλοφορεί η Aιολική Γη· η έκδοση εξαντλείται μέσα σε δύο εβδομάδες. Aμέσως μετά τον πόλεμο, τα βιβλία του Bενέζη μεταφράζονται σε πολλές γλώσσες και είναι τα πρώτα που φέρνουν την σχεδόν άγνωστη ώς τότε ελληνική λογοτεχνία έξω από τα σύνορα της χώρας.
Ο Χ. Λ. Καράογλου (1946) είναι ομότιμος καθηγητής του Α.Π.Θ. Εξέδωσε τα εξής βιβλία: Η αθηναϊκή κριτική και ο Καβάφης (1985) ~ Το περιοδικό “Μούσα” (1920- 1923) (1991) ~ Περιοδικά λόγου και τέχνης 1901-1940,τ. Α΄-Γ΄ (1996-2007) (συλλογικό έργο) ~ Εκτός ορίων. 2+1 κείμενα για τον Καβάφη (2000) ~ Βιβλιογραφία Γιώργου Θεοτοκά (2004) ~ Γ. Κ. Κατσίμπαλης – Γ. Θεοτοκάς, Αλληλογραφία (1930-1966)= (2008) ~ Δ. Νικολαρεΐζης, «Η κριτική – προ πάντων η κριτική!», Φιλολογική επιμέλεια (2011) ~ Ρώμος Φιλύρας, Ποιήματα,τ. Α΄-Β΄, Φιλολογική επιμέλεια (2013) ~ Ηλίας Βενέζης, Ελληνική διάρκεια, Α΄ (1924-1952), Φιλολογική επιμέλεια (2019).
